Natalia Rozmus-Esparza | Bezgranicze / Immensity

Krótki, lecz intensywny pobyt przynosi serię niemal pięćdziesięciu obrazów powstających jeszcze do niedawna. Basen Morza Śródziemnego z jego kulturą, tradycją przyciągnie Natalię również później. Efekty włoskiej wędrówki będę miała okazję obejrzeć w uczelnianej Galerii Rotunda. Już wtedy przykują uwagę charakterystyczne formaty płócien, wertykalne panele ukazujące spiętrzenia południowej zabudowy. W porównaniu z malarstwem wcześniejszym, matematycznym, industrialnym nieco, paleta rozjaśni się aż po wibrujące, prześwietlone tony. Zmieni się też ślad narzędzia, który wyzwoliwszy się z rygoru linii stanie się swobodniejszy, rozlany, czasem puentylistyczny. Momentami kojarzyć się może z soczystymi rozbryzgami w grafikach Waldemara Świerzego. Architektura jednak wciąż pozostaje w centrum uwagi.

Tu, na biblijnej ziemi, kolory i powietrze smakują inaczej. Przypominają się fakturowe, żłobione obrazy Grzegorza Ratajczyka, jego drzewa oliwne, poskręcane, dramatyczne, trwałe jak grunt, z którego wyrosły. Natalia snuje opowieść o słońcu i mroku, inkrustowaną plamami żaru, geometrią cienia, z przezierającym gdzieniegdzie konstruktem rysunku.

Impresjonistyczny cykl rozgrywa się w scenerii placów, sanktuariów, handlowych podcieni, gdzie podobny blask rozświetla stragany i kaplice. Gwar i migotliwość tłumu wyrażone zostają poprzez ruchliwą tektonikę chodników i murów. Oko architekta przenika trakty, ukazując wolną, niezakłóconą perspektywę. W pewnym sensie zapowiada pejzaż kwarantanny. Wnętrza kościołów prowadzą wzrok ku kopułom wypełnionym chłodem iskrzących drobin. Postaci ludzkie pojawiają się tylko w jednym obrazie, Dialogu. Czarne, jakby tuszem kreślone sylwetki na tle Ściany Płaczu, wyglądają jak hebrajskie znaki. Litery w malarstwie Natalii pojawią się nie raz, jako realny składnik pejzażu (inaugurujący cykl obraz Border) i element czysto dekoracyjny (Dome of the Rock). Kilkakrotnie przedstawiana Kopuła na Skale przypomina kosmiczne obserwatorium. Rozpięta nad czaszą apla nocnego nieba czy użycie pasiastego rastru świadczą o graficznych inspiracjach. Wątek ten rozwijają szkice pt. Izrael, łączące rysunek węglem, pisakiem, pastelami z nakładami pomiętych arkuszy papieru.

Petra

Strzeliste, pionowe formaty płócien zdają się wyrażać oczekiwanie na coś, co zaraz nastąpi.

Obraz miasta ujrzanego u wylotu wąwozu musi robić wrażenie. Z kurtyny ścian wyłaniają się fasady świątyń, grobowców wzorowanych na greckiej, egipskiej, mezopotamskiej architekturze. Oglądane w czerwieniach, ugrach i fioletach stają się mirażem falującym w powietrzu, pustynną fatamorganą. W feerii plam kładzionych pastą i laserunkiem rozpoznajemy kształty urbanistycznych założeń, podobnie jak turyści odnajdują w skałach ślady ludzkiej ingerencji. Opuszczone miasto, naruszone trzęsieniami ziemi, wydaje się zatrzymane w trakcie uwalniania z kamienia. To być może zainspirowało Autorkę, by wyszczególnić technologiczny aspekt obrazów. W trzech kolażach z Petry, wyłamujących się z ram czarnego passe-partout, widzimy barwne, niemal abstrakcyjne formacje. Konsystencja farby uwypukla gramaturę płócien, ich splot, postrzępione krawędzie. Akcentowanie fizyczności, wręcz siermiężności podobrazia, kontrastuje z lekkością wizji przesyconej światłem. Oddaje charakter nabatejskiej stolicy, realnej, wykutej w piaskowcu i fantastycznej zarazem, płomiennej, błękitno szklanej. Przechylona perspektywa wydaje się punktem widzenia oszołomionego turysty, zadzierającego głowę. Obraz Skarbiec o zmierzchu ukazuje słynną fasadę widzianą odmiennie, z góry, w drobnej skali. Pastelowa kolorystyka i trójkątny kołpak sprawiają, że myśl wędruje ku rodzimym skojarzeniom, krakowskim szopkom.

8 marca w Starej Papierni rozpoczyna się wyczekiwany montaż. Natalia rozpakowuje i dzieli obrazy tematycznie. Jakże inne są ceglane ściany od tamtych, bijących skwarem. Naraz, na podłodze, zauważamy słoneczną plamkę tuż pod obrazem przedstawiającym światło spływające z kopuły. Słucham opowieści o patrolach, autobusie, sprawdzaniu dokumentów. Patrzę na wertykalne płótna tak wąskie, że architektoniczny motyw przeobraża się w abstrakcyjny ornament. Ustawione obok siebie przypominają witraże w prezbiteriach. W niektórych z nich detal zanika rozszczepiając się w dziesiątki odłamków. Kolor z czasem niweczy ład, właściwości opisywanej rzeczywistości, osiągając autonomię. 

Wyprawa, od której upłynęły trzy lata zapoczątkowała ważny etap malarskiej drogi. Prezentowana wystawa pt. Bezgranicze, imponująca pod względem ilości dzieł, różnorodności inspiracji, potrzeby tworzenia, jest świadectwem pasji czerpanej wprost z życia, z jego wartkiej substancji. 

Jestem Natalii wdzięczna za zaufanie i podróż, którą mi zafundowała, na którą bym się nie poważyła. Odbyłam ją bezpiecznie, bez wyjścia poza codzienność, bez naruszania granic. Zyskałam przestrzeń, kolor, inną głębię nieba. Zobaczyłam je w obrazach ziemi nieznanej, ujrzanej cudzymi oczami, będącej odtąd również moim doświadczeniem. 

Natalia Wegner
9.03.2021